کتاب

نام كتاب: كامل الزيارات‏، نويسنده: ابن قولويه قمى‏، وفات: ۳۶۷ ق‏، تعداد جلد واقعى: ۱، زبان: عربى‏، موضوع: چهارده معصوم عليهم السلام‏

این كتاب نوشته ابن قولویه قمی (متوفای ۳۶۷) و در موضوع زیارت معصومین و بیان ثواب و كیفیت آن است. از این كتاب با عنوان «الزیارات» و «جامع الزیارات» و« كتاب المزار» نیز تعبیر شده است. مؤلف در این اثر روایاتی از ائمه علیهم‌السلام درباره شیوه زیارت رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم و امامان و امامزادگان و ثواب و فضل آن نقل كرده است. از ویژگی‏ های این كتاب توثیق عام روات آن توسط مؤلف است از این رو مصدری برای توثیق رجالیون شیعه به شمار می‌رود. كتاب كامل الزیارات شامل ۷۵۵ حدیث است كه در ۱۰۸ باب آمده ‏اند. در این احادیث سلسله راویان ذكر شده و مؤلف سند همه را از خود تا معصوم آورده است.

محتوای كتاب‏: بخش قابل توجه كتاب، به موضوع سید الشهدا و ثواب و كیفیت زیارت آن حضرت اختصاص یافته و مؤلف از موضوعاتی چون پیشگویی شهادت امام حسین علیه‌السلام، آگاهی فرشتگان از آن و عزاداری موجودات برای آن حضرت سخن گفته است. بنابراین كتاب كامل الزیارات بیشتر درباره زیارت امام حسین علیه‌السلام است و منبعی كهن برای دستیابی به زندگانی آن امام نیز به شمار می‌‏رود. بخش كوتاهی از كتاب به امامان بعدی تعلق دارد.

اهمیت كتاب‏ کامل لزیارات: در مجموع كامل الزیارات از مهم‏ ترین منابع روایی شیعه و یكی از معتبرترین مراجع كتاب‏ های روایی و دعا در شیعه است كه در طول هزار سال كه از زمان نگارش آن می‌‏گذرد پیوسته مورد توجه علما و فقهای شیعه واقع شده و روایات آن در منابع مهم روایی شیعه نقل شده و به آنها استناد شده است. علامه مجلسی می‌فرماید:« كتاب كامل الزیارات از اصول معروف و مشهور میان فقهای شیعه می‌‏باشد». وی این كتاب را در بحارالانوار آورده است.

جایگاه، شخصیت و زندگانی ابن قولویه قمی‏: شیخ ابو القاسم، جعفربن محمد بن جعفر بن موسی بن مسرور بن قولویه قمی، از برجسته ‏ترین چهره ‏های راویان شیعه در قرن چهارم هجری است. وی یكی از بهترین شاگردان محمد بن یعقوب كلینی و از برجسته ‏ترین مشایخ شیخ مفید به شمار می‌‏آید. جعفر در شهر قم، شهر شیفتگان خاندان رسالت و در خانواده‏ ای اهل علم و تقوا چشم به دنیا گشود. او از همان كودكی مهر به محمد و آل محمد را از خانواده خود آموخت و به فراگیری علم و دانش در محضر درس پدر و برادرش كه از راویان بزرگ شیعه به شمار می‌‏آمدند مشغول گشت. او درمحضر بسیاری از بزرگان شیعه شاگردی كرد تا خود نیز یكی از چهره‏ های درخشان علم و فقاهت گردید.

جعفر بن محمد بن قولویه از بارزترین چهره‏ های علمی دوران خود بوده و روایات او در طول هزار سال پیوسته در مجموعه‏ های روایی بزرگ شیعه نقل شده و به آن استناد می‌‏شود. علما و فقهای شیعه برای او احترام خاصی قائلند و توثیق بسیاری از روات شیعه به دلیل روایت او از آنها است. شیخ مفید از دریای علم او بهره‏ های فراوان برده و او را بسیار ستوده است. او سفری به كشور مصر داشت و از محضر درس علمای آنجا مانند: ابو الفضل محمد بن احمد بن ابراهیم جعفی صابونی مصری نیز بهره برد.

سخنان بزرگان در مورد او:

 نجاشی: نجاشی، یكی از بزرگ‏ترین روات شیعه درباره ایشان می‌‏گوید:«هر زیبایی و علمی كه مردم را با آن وصف نمایی، برتر از آن را در جعفر بن محمد بن قولویه خواهی یافت.»

شیخ طوسی‏: شیخ الطائفة، شیخ طوسی در كتاب فهرست درباره او چنین می‌‏گوید: «ابو القاسم، جعفر بن محمد بن قولویه قمی، شخصیتی مورد اطمینان و دارای تألیفاتی فراوان، به تعداد ابواب فقه، می‏باشد.»

سید بن طاووس‏: سید ابن طاووس درباره ایشان می‌‏فرماید: «وی راوی راستگویی است و همه اتفاق بر امانت او دارند.»

اساتید ابن قولویه قمی:  او از محضر شخصیت‏های فراوانی از جمله: ۱ – پد ر بزرگوارش، محمد بن جعفر بن قولویه‏   ۲- برادرش علی بن محمد بن جعفر بن قولویه‏ ۳- محمد بن یعقوب كلینی‏ ۴- محمد بن حسن صفار  ۵ - ابن بابویه، پدر شیخ  صدوق‏ ۶- محمد بن جعفر زراری‏ ۷- محمد بن حسن بن ولید ۸ - محمد بن حسن بن علی بن مهزیار ۹- محمد بن عبد الله حِمیری‏ ۱۰- محمد بن حسن جوهری‏ ۱۱- محمد بن احمد مصری‏، استفاده نموده است.

شاگردان‏ ابن قولویه قمی: شخصیت‏ های فراوانی نیز از محضر او بهره برده ‏اند مانند: ۱- شیخ مفید  ۲- حسین بن عبید الله غضائری‏ ۳- احمد بن عبدون‏ ۴- تلعكبری‏  ۵ - ابن عزور ۶- محمد بن سلیم صابونی‏

تألیفات‏ ابن قولویه قمی: ابن قولویه دارای تألیفات فراوانی است مانند: ۱- كامل الزیارات كه مشهورترین تألیف وی می‌باشد. ۲- مداواة الجسد ۳ – الصلاة ۴- الجمعة و الجماعة ۵ - قیام اللیل‏ ۶- الرضاع‏ ۷- الصداق‏ ۸ - الأضاحی‏

وفات‏ ابن قولویه قمی: سرانجام ابن قولویه پس از عمری خدمت به معارف اهل بیت علیهم‌السلام در سال ۳۶۷ هجری چشم از این دنیا فرو بست و به دیار باقی شتافت